Blog: Creatief met programmeren

Bij creativiteit denk je al snel aan tekenen, schilderen, musiceren en toneel maken. Maar creativiteit beperkt zich niet alleen tot de kunsten; creatief zijn is een manier van denken. Een van de vormen om met creatief denken aan de slag te gaan is programmeren. Bij KinderRijk-locatie Asserring zijn we gestart met een cursus Leren programmeren met Scratch.

Scratch is een kindvriendelijke programmeertaal, die het creatief denken stimuleert in een digitale omgeving. Creatief denken en handelen is volgens SLO (nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling) “het vermogen om nieuwe en/of ongebruikelijke maar toepasbare ideeën voor bestaande vraagstukken te vinden”.

Buiten gebaande paden

Het expertisecentrum ziet een leeractiviteit als creatief als er aandacht is voor de fasen oriënteren, onderzoeken, uitvoeren, evalueren en reflecteren. “De leeractiviteit stimuleert een onderzoekende en ondernemende houding, initiatief tonen, het denken buiten gebaande paden en van perspectief kunnen wisselen, het toepassen van creatieve technieken (brainstorming, associëren, onverwachte verbindingen leggen etc.), het durven nemen van risico’s en het kunnen zien van fouten als leermogelijkheden. Daarnaast moet gebruik gemaakt worden van vakspecifieke kennis en vaardigheden die nodig zijn voor het uitvoeren van de opdracht”, aldus SLO.

Programmeren is creëren

Al deze criteria zijn van toepassing op programmeren. Programmeren is creëren. Eerst moeten de kinderen een idee hebben en vervolgens moeten ze dat idee omzetten naar een programma. Elk idee roept weer nieuwe problemen op en zo worden ze uitgedaagd om met een onderzoekende houding oplossingen te vinden voor technische problemen. Het gaat dan niet zozeer om het juiste antwoord, maar om de weg die ze afleggen van probleem naar oplossing. Om oplossingen te bedenken moeten ze buiten gebaande paden denken en nieuwe verbanden leggen. Welke oplossingen zijn mogelijk? Welke oplossing werkt het beste?

Fouten maken mag

Bij programmeren gaat het dus om het proces: hoe pak je de problemen stapsgewijs aan en hoe los je ze op? Programmeurs zijn steeds aan het evalueren en reflecteren. Waarom werkt het niet? En als het wel werkt, is er misschien nog een betere manier? Leren programmeren is een oefening in loslaten dat je geen fouten mag maken, want je doet het bijna nooit de eerste keer al goed. Risico’s nemen en fouten maken: het hoort erbij, je leert ervan en het kan tot mooie resultaten leiden.

Geen ingewikkelde codes

Om te kunnen programmeren moeten kinderen ook leren coderen. Maar stel je bij Scratch geen ingewikkelde programmeercodes en formules voor. Bij Scratch zijn de codes vertaald in kleurrijke blokjes, die de kinderen naar een programmeerveld slepen en aan elkaar klikken. Elk blokje geeft een commando aan de computer. Klikken ze op de groene vlag bovenin het veld, dan voert het programma de commando’s uit. De figuren, dieren, voorwerpen en achtergronden die ze in het programma aansturen, halen ze op uit het archief van Scratch of uit een map op hun computer. Scratch bevat daarnaast een eenvoudig tekenprogramma, zodat ze ook zelf kunnen tekenen en kleuren.

Fantasie

Ze kunnen figuren laten bewegen en praten en op de achtergrond kunnen ze geluiden en muziek laten horen. Ze kunnen een game maken, waarbij ze door op de pijltjes te klikken punten winnen en levens verliezen. Maar ook een verhaal uitwerken in een soort van prentenboek of tekenfilm behoort tot de mogelijkheden. Of ze maken een quiz, muziekvideo of bewegend kunstwerk. Het leuke is dat de kinderen vrij zijn hun eigen wereld te bedenken en te bouwen. Ze laten hun fantasie de vrije loop en experimenteren binnen de structuur van een programmeertaal. Of ze nu heksen en tovenaars laten zweven in een magisch landschap of een voetballer laten scoren door tegen een voetbal te trappen: ze zien al redelijk snel een leuk resultaat en bovendien: ze zijn er stuk voor stuk apetrots op!